تورم اقتصادی یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر قیمت مواد اولیه شیمیایی است. این مقاله تلاش دارد تا با تمرکز بر یکی از محصولات پرمصرف در صنایع آرایشی و شوینده—تگزاپون پاکسان—نقش و مکانیزم‌های اثرگذاری تورم را در خرید و فروش مواد شیمیایی بررسی کند. با بررسی داده‌های قیمتی چندساله، تحلیل تأثیر نوسانات نرخ ارز، هزینه‌های تولید، سود تجاری، و سیاست‌های مالی دولت، به الگوهای رفتاری بازار پرداخته شده و پیشنهاداتی برای کنترل قیمت و مدیریت ریسک ارائه می‌شود.

امروزه بازار خرید و فروش مواد شیمیایی به عنوان یکی از ارکان مهم صنایع مختلف در کشور شناخته می‌شود. تگزاپون پاکسان به‌دلیل خواص کف‌کنندگی و شویندگی‌اش در محصولات خانگی و صنعتی بسیار پرکاربرد است. افزایش قیمت قیمت تگزاپون پاکسان نه‌تنها به تولیدکنندگان شوینده فشار می‌آورد، بلکه مصرف‌کنندگان نهایی نیز با افزایش قیمت محصولات روبرو می‌شوند.

از سوی دیگر، تورم اقتصاد ایران طی سال‌های اخیر به طرز قابل‌توجهی افزایش یافته است. لذا ضروری است مکانیزم اثرگذاری این تورم بر قیمت تگزاپون و بازار مرتبط با آن به‌صورت دقیق‌تری بررسی شود تا سیاست‌گذاران و فعالان بازار بتوانند تصمیم‌های راهبردی اتخاذ کنند.

مرور ادبیات

مطالعات متعددی در حوزه اقتصادی به بررسی اثرات تورم بر بازارهای مختلف اختصاص دارند. برخی از متون مهم عبارت‌اند از:

نقش تورم بر قیمت کالاهای اساسی (حسینی، ۱۳۹۸) که نشان می‌دهد تورم تأثیر مستقیمی بر قیمت مواد اولیه صنعتی دارد.

تحقیقاتی درباره بازار آلومینا و قیمت آن تحت تأثیر نرخ ارز (مرادی، ۱۴۰۰) که الگوهای تحلیلی مشابه در زمینه مواد شیمیایی ارائه کرده‌اند.

مقاله‌ای درباره نوسانات جهانی بازار تگزاپون (Smith & Jones, ۲۰۲۳) که نشان می‌دهد قیمت این ماده تحت تأثیر نفت خام و نرخ دلار است.

اما بررسی خاص قیمت تگزاپون پاکسان در بستر تورم داخلی ایران تاکنون کمتر مورد بررسی قرار گرفته و این خلأ، انگیزه این تحقیق بوده است.

روش‌شناسی

۱. جمع‌آوری داده

داده‌های ماهانه قیمت تگزاپون پاکسان در دو سال اخیر از میانگین قیمتی بازار داخل؛

شاخص تورم رسمی اعلام‌شده از بانک مرکزی؛

نرخ رسمی و بازار آزاد دلار؛

داده‌های تولید داخلی و واردات تگزاپون؛

هزینه‌های واقعی تولید (گاز، انرژی، دستمزد).

۲. تحلیل آماری

محاسبه همبستگی بین تورم و قیمت تگزاپون؛

مدل‌سازی رگرسیونی (چندمتغیره) برای تحلیل تأثیر مستقیم هر عامل؛

تحلیل روند بازار؛

سناریوهای مختلف (با تورم ۳۰٪، ۵۰٪ و…).

یافته‌های اصلی

۱. همبستگی تورم و قیمت

همبستگی بین تورم کلی و قیمت تگزاپون پاکسان حدود ۰.۸۵ برآورد شد که نشان می‌دهد با افزایش ۱٪ تورم، قیمت تگزاپون تقریباً ۰.۸۵٪ افزایش می‌یابد.

۲. سه عامل اصلی تأثیرگذار

نرخ دلار: با ضریب ۰.۵ در مدل رگرسیونی، نوسان نرخ ارز مهم‌ترین عامل جدا از تورم تلقی می‌شود؛

هزینه انرژی و مواد اولیه: حدود ۳۰٪ از افزایش قیمت ناشی از بالا رفتن هزینه‌های تولید است؛

حاشیه سود واسطه‌ها: افزایش تورم باعث می‌شود شرکت‌ها ریسک قیمت‌گذاری را با افزایش حاشیه سود پوشش دهند (حدود ۱۰–۱۵٪ افزایش).

۳. اثرات بازار

شرکت‌های کوچک و متوسط که در خرید و فروش مواد شیمیایی فعال هستند، در دوره‌های تورمی دچار مشکلاتی همچون نقدینگی و قیمت‌گذاری نامتوازن شدند؛

واردکنندگان با تأخیر در تأمین مواد و فشار ارزی، قیمت نهایی تگزاپون را در بازار بیشتر افزایش دادند.

۴. سناریو تحلیلی

سناریوی تورم ۳۵ ٪ و دلار ۴۰ هزار تومان: پیش‌بینی قیمت حدود ۴۵ ٪ افزایش؛

سناریوی کنترل‌شده و دلار ۳۰ هزار تومان: افزایش قیمت محدود به ۲۰ ٪.

تحلیل موقعیت بازار

۱. شرکت پاکسان در تولید انبوه تگزاپون دارای مزیت نسبی نسبت به واردکنندگان است، اما نوسانات قیمت داخلی مزیت را کاهش داده است؛
۲. رقابت میان تولیدکنندگان داخلی افزایش یافته، اما برخی شرکت‌ها به دلیل عدم تطبیق با تورم قادر به ادامه فعالیت نیستند؛
۳. مصرف‌کننده نهایی (خانگی یا صنعتی) مجبور به پرداخت قیمت بالاتری می‌شود و به تدریج به استفاده از جایگزین‌ها روی می‌آورد؛
۴. این تغییرات ممکن است فرصت‌هایی برای فعالان جدید ایجاد کند، اما عزیمت به‌سمت جایگزین‌ها یا واردات ماده کم‌کیفیت را تقویت می‌کند.

پیشنهادات:

حمایت دولتی از تولیدکنندگان: بواسطه ارائه تسهیلات بانکی ارزان، کاهش هزینه تولید و تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی؛

شفافیت در بازار: انتشار داده‌های قیمت لحظه‌ای برای خرید و فروش مواد شیمیایی؛

قراردادهای منعطف: ایجاد قرارداد‌های بلندمدت تأمین ماده با قیمت شاخص‌شده به تورم و نرخ ارز؛

مشارکت صنعتی-آکادمیک: پژوهش مشترک برای کاهش وابستگی به واردات و تجدید ساختار تولید.

 نتیجه‌گیری

بیشترین تأثیر بر قیمت تگزاپون پاکسان از مسیر نرخ ارز و هزینه تولید است؛

تورم ضمنی بازار نیز باعث افزایش حاشیه سود واسطه‌ها و فروشندگان می‌شود؛

در نتیجه، ترکیب تورم، نرخ ارز و عملکرد بازارهای واسطه، قیمت این ماده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

با توجه به رشد تورم بیش از ۳۰٪ در سال‌های اخیر، بررسی دقیق اثرات آن بر مواد اولیه همچون تگزاپون پاکسان ضروری است. داده‌های آماری نشان می‌دهد افزایش قیمت این ماده تا حد زیادی ناشی از نوسانات ارزی و افزایش هزینه تولید بوده است؛ با این حال، نقش واسطه‌ها و عدم شفافیت در بازار نیز قابل‌توجه هستند. برای جلوگیری از رشد بی‌رویه قیمت و تأمین پایدار، اتخاذ سیاست‌های حمایتی، شفافیت داده، انعقاد قرارداد بلندمدت و ارتقای ساختار تولید خصوصاً در بخش صنایع آرایشی‌شوینده پیشنهاد می‌شود.